Bij de algehele hysterie in de aanloop naar de inhuldiging zijn er gaandeweg steeds meer tegengeluiden te horen, waarbij de roep om een democratie zonder monarchaal Fremdkörper zich steeds scherper aftekent. Ondanks de krampachtige pogingen heel Nederland aan het oranje-infuus te krijgen sijpelt langzaam maar zeker het besef door dat een gekozen staatshoofd niet meer — maar ook niet minder — is dan een heel redelijke eis die gesteld mag worden aan een volwassen democratie. Een president aan het hoofd van republiek als alternatief voor de koninklijke horrelvoet aan onze parlementaire democratie is echt niet teveel gevraagd,— maar waarom eigenlijk?
Het fabeltje dat de monarchie enorme opbrengsten genereert is inmiddels wel ontzenuwd, maar zelfs al zóu er inderdaad sprake zijn van een economische meerwaarde van een koningshuis: het geeft eenvoudigweg geen pas je stemrecht te verkopen, tegen welke prijs dan ook. Het sprookje van de samenbindende functie die een koningschap zou vervullen is herhaaldelijk en op zeer overtuigende wijze door de familie zelf weerlegd, dus ook daar hoeft men niet op zoek te gaan naar een rechtvaardiging voor de eis tot een gekozen staatshoofd. Misschien dan het risico van een incompetente koning, die op grond van geboorte het hoogste bestuurlijke ambt van dit land bekleedt? Ach, ofschoon iedereen inmiddels wel doorheeft dat Willem-Alexander bepaald niet het buskruit heeft uitgevonden, weten we tegelijkertijd dat een heel legertje kundige adviseurs hem voor de allergrootste brokken zal weten te behoeden. Los van het raadsel waarom een land zichzelf dit überhaupt aandoet, resteert nog steeds de vraag: waarom dan eigenlijk een republiek?
Voor een antwoord op deze vraag hoeven we eigenlijk alleen maar de krant open te slaan en een beetje te bladeren om te zien hoe het er in een republiek aan toe kan gaan. Er zijn geen ingewikkelde staatsrechtelijke verhandelingen voor nodig, geen kosten/baten-speculaties, en evenmin een duiding van de verschillen tussen het democratische mandaat van een president en de aangekoekte mythes rondom een middeleeuws koningschap. Neen, slechts een enkel zinnetje uit een gewoon krantenartikel, ditmaal toevallig over de voormalige Franse president Sarkozy. Derde alinea, eerste regel: 'Sarkozy is de onschendbaarheid kwijt die hij als president genoot'. Zó simpel en zó eenvoudig is al een goede reden te vinden voor een democratie met een gekozen staatshoofd.
Volgens onze grondwet is — strikt genomen, en dat is nu juist het hele probleem — alleen de koning onschendbaar, en niet de kliek om hem of haar heen. Staatsrechtgeleerden, waarvan er niet één is die dit schimmige leerstuk juist en eenduidig weet te interpreteren, noemen de onschendbaarheid van de perifere familieleden gemakshalve dan ook maar een 'afgeleide' ministeriële verantwoordelijkheid. Maar formeel valt Willem-Alexander tot 30 april aanstaande niet onder de verantwoording van de premier, en komt de onschendbaarheid van Beatrix per die datum te vervallen. En net als bij Sarkozy zou het omwille van de staatshygiëne een goede zaak zijn als er naast de onafzienbare reeks hagiografieën over Beatrix, ook eens met een wat kritischer blik teruggekeken zou worden op enkele beslissingen die zij gedurende haar regeerperiode heeft genomen. Immers, Beatrix' politieke immuniteit is aan het eind van de volgende maand met het neerleggen van haar functie als staatshoofd formeel opgeheven.
Bij wijze van aftrap geef ik een voorbeeld van een etterende wond waarbij de rol van Beatrix als staats- en regeringshoofd altijd onduidelijk is gebleven.
In juni 1995 heeft de Amerikaanse diplomaat Richard Holbrooke onze koningin gewaarschuwd voor de val van de Bosnische moslim-enclave Srebrenica waar Nederlandse militairen waren gelegerd. Dit nationale trauma werd onlangs op zeer onbevredigende wijze afgerond met de beslissing van het openbaar ministerie om toenmalig Dutchbat-commandant Thom Karremans niet te vervolgen voor medeplichtigheid aan oorlogsmisdaden en genocide. Het past een gezonde democratische rechtsstaat om tot op de bodem uit te zoeken wat ons staatshoofd destijds met deze informatie heeft gedaan, zodat we er zeker van kunnen zijn dat zij als lid en hoofd van de toenmalige regering er alles aan heeft gedaan om de moord op duizenden moslimmannen te voorkomen. In het landsbelang zou prinses Beatrix nog dit jaar vóór het zomerreces over deze gevoelige kwestie in alle openbaarheid eens stevig aan de tand moeten worden gevoeld.
Een staatshoofd dat niet alleen politieke macht heeft, maar ook de bijbehorende verantwoordelijkheden kan dragen, wier houdbaarheidsdatum van haar immuniteit komt te vervallen op het moment dat zij terugtreedt is niet meer dan gebruikelijk in een republiek, maar echter volstrekt ondenkbaar in een monarchie. Alleen dat al is reden genoeg om per onmiddellijke ingang een gekozen staatshoofd te eisen.
¶
Het fabeltje dat de monarchie enorme opbrengsten genereert is inmiddels wel ontzenuwd, maar zelfs al zóu er inderdaad sprake zijn van een economische meerwaarde van een koningshuis: het geeft eenvoudigweg geen pas je stemrecht te verkopen, tegen welke prijs dan ook. Het sprookje van de samenbindende functie die een koningschap zou vervullen is herhaaldelijk en op zeer overtuigende wijze door de familie zelf weerlegd, dus ook daar hoeft men niet op zoek te gaan naar een rechtvaardiging voor de eis tot een gekozen staatshoofd. Misschien dan het risico van een incompetente koning, die op grond van geboorte het hoogste bestuurlijke ambt van dit land bekleedt? Ach, ofschoon iedereen inmiddels wel doorheeft dat Willem-Alexander bepaald niet het buskruit heeft uitgevonden, weten we tegelijkertijd dat een heel legertje kundige adviseurs hem voor de allergrootste brokken zal weten te behoeden. Los van het raadsel waarom een land zichzelf dit überhaupt aandoet, resteert nog steeds de vraag: waarom dan eigenlijk een republiek?
Voor een antwoord op deze vraag hoeven we eigenlijk alleen maar de krant open te slaan en een beetje te bladeren om te zien hoe het er in een republiek aan toe kan gaan. Er zijn geen ingewikkelde staatsrechtelijke verhandelingen voor nodig, geen kosten/baten-speculaties, en evenmin een duiding van de verschillen tussen het democratische mandaat van een president en de aangekoekte mythes rondom een middeleeuws koningschap. Neen, slechts een enkel zinnetje uit een gewoon krantenartikel, ditmaal toevallig over de voormalige Franse president Sarkozy. Derde alinea, eerste regel: 'Sarkozy is de onschendbaarheid kwijt die hij als president genoot'. Zó simpel en zó eenvoudig is al een goede reden te vinden voor een democratie met een gekozen staatshoofd.
Volgens onze grondwet is — strikt genomen, en dat is nu juist het hele probleem — alleen de koning onschendbaar, en niet de kliek om hem of haar heen. Staatsrechtgeleerden, waarvan er niet één is die dit schimmige leerstuk juist en eenduidig weet te interpreteren, noemen de onschendbaarheid van de perifere familieleden gemakshalve dan ook maar een 'afgeleide' ministeriële verantwoordelijkheid. Maar formeel valt Willem-Alexander tot 30 april aanstaande niet onder de verantwoording van de premier, en komt de onschendbaarheid van Beatrix per die datum te vervallen. En net als bij Sarkozy zou het omwille van de staatshygiëne een goede zaak zijn als er naast de onafzienbare reeks hagiografieën over Beatrix, ook eens met een wat kritischer blik teruggekeken zou worden op enkele beslissingen die zij gedurende haar regeerperiode heeft genomen. Immers, Beatrix' politieke immuniteit is aan het eind van de volgende maand met het neerleggen van haar functie als staatshoofd formeel opgeheven.
Bij wijze van aftrap geef ik een voorbeeld van een etterende wond waarbij de rol van Beatrix als staats- en regeringshoofd altijd onduidelijk is gebleven.
Een staatshoofd dat niet alleen politieke macht heeft, maar ook de bijbehorende verantwoordelijkheden kan dragen, wier houdbaarheidsdatum van haar immuniteit komt te vervallen op het moment dat zij terugtreedt is niet meer dan gebruikelijk in een republiek, maar echter volstrekt ondenkbaar in een monarchie. Alleen dat al is reden genoeg om per onmiddellijke ingang een gekozen staatshoofd te eisen.
3 opmerkingen:
Eindelijk eens iemand die één van de belangrijkste verschillen tussen republiek en monarchie benoemd. Het is onverklaarbaar dat bijna niemand het onderwerp onschenbaarheid naar voren haalt. Terwijl het zulke verstrekkende gevolgen kan hebben.
Wendela u kunt dit niet voldoende benadrukken. Het is net als met reclame, door herhaling wordt men bewust.
Wat een goed en duidelijk verhaal en ik ben het er helemaal mee eens. Eens moet iedereen ter verantwoording kunnen worden geroepen. De heiligverklaring van de familie Von Amsberg waar we nu iedere dag mee lastig gevallen worden, neemt intussen zulke groteske vormen aan dat het een verstandig mens toch zijn strot uit moet komen. Gewoon een gekozen president die ook eventueel weggestuurd kan worden als hij/zij niet voldoet moet toch mogelijk zijn in een als democratie te boek staand land? Dan zijn we ook meteen verlost van het gegeven dat zo'n hele familie betrokken wordt bij de baan van het staatshoofd. Ga toch weg met al die lui, broers, zusters, schoonzusters, kleinkinderen. Ik wil ze niet eens kennen! Alleen het staatshoofd lijkt me genoeg. Leve de republiek!
Dankzij een katholieke doop van de erfzonde verlost, kan zij (de lachwekkend slecht Nederlands sprekende toekomstige koningin van Nederland, Máxima) ongehinderd genieten van alle rijkdommen , privileges en macht die haar in haar schoot zijn geworpen.
Een reactie posten