In de gelogeerde aap: 10/01/2012

Melige kramp

In het Limburgs Dagblad stond gisteren een alleraardigst artikeltje, waarin op treffende wijze werd weergegeven hoe de koningin zich momenteel zou voelen, nu gebleken is dat de voorspelde chaos bij de formatie niet bewaarheid is geworden. De titel 'Beatrix niet meer nodig' — hoewel enigszins pathetisch aangezet — roept toch een sfeer op van iemand die tijdens de eerste weken na haar pensionering met lede ogen moet constateren dat het bedrijf kennelijk ook zonder haar kan. Blijkbaar is niemand onmisbaar. Zo is ieder kind dat geboren wordt meer dan een belofte alleen; er spreekt ook het onverbiddelijke oordeel uit dat de wereld verder móet. In het geval van Beatrix dringt zich onmiddellijk de vraag op wat er de zin van is om iets aan te willen tonen wat reeds lange tijd bij iedereen bekend was.

Want inderdaad: het is voor een democratie helemaal niet nodig om te leunen op iemand die toevallig binnen een adellijk geslacht geboren is, net zomin als je vandaag de dag nog een paard voor je auto zou spannen. De rechtvaardiging voor Beatrix' zwaar overbetaalde ambt — dat reikt in haar geval tot in het existentiële, en dat is juist het tragische — moet thans gevonden worden in het doorknippen van linten, het aaien van geitjes op een nieuwe kinderboerderij of het schenken van koffie in een bejaardenhuis. Al het overige — zo begrijpt iedereen nu — is de mystiek van een derderangs goochelaar en volstrekt obsolete bemoeizucht. Maar, zoals eerder opgemerkt, dat wist iedereen eigenlijk al heel lang.

Kramp en meligheid bij Pauw & Witteman, 29 oktober 2012

Maar toch blijkt het politieke bedrijf stroperiger dan de opgeklaarde werkelijkheid zich aan ons toont. Het doet denken aan de (hypothetische) situatie dat definitief is aangetoond dat er geen God is, maar de theologische faculteit desalniettemin blijft voortbestaan, simpelweg omdat zich nog steeds nieuwe studenten blijven inschrijven.

Op de dag dat Rutte en Samsom hun regeerakkoord presenteerden waren zij te gast bij het programma van Pauw & Witteman, en kwam de nieuwe formatieprocedure zonder koninklijke bemoeienis kort ter sprake. Beide heren waren stellig van mening dat er geen sprake was van tijdwinst; eigenlijk maakte het allemaal niet zoveel uit. Verder was de sfeer aan tafel zeer open en ontspannen, op sommige momenten zelfs uitgesproken joviaal. Rutte en Samsom demonstreerden alvast hoe hun concessie-akkoord de komende jaren in de praktijk uitgevoerd zal gaan worden: de PvdA kijkt gewoon even de andere kant op als er een asociale maatregel moet worden verdedigd, en andersom kijkt de VVD even opzij als zij op haar eigen manier kiezersbedrog pleegt.

En toen ineens, helemaal aan het eind van het programma, terwijl de aftiteling al voorbij was en het slotmuziekje klonk, kwam er een abrupt einde aan de ontspannen openheid. Rutte schoot spontaan in een kramp, terwijl zijn kersverse coalitiepartner plotseling schichtig vanuit zijn ooghoeken loerde, bang om iets verkeerd te zeggen. De oorzaak? U raadt het al: de koningin kwam namelijk ter sprake. Om precies te zijn, de ministersbeëdiging waarvan beweerd wordt dat Beatrix niet wil dat die in het openbaar gaat plaatsvinden, hoewel een Kamermeerderheid dat juist wél wil. Toen deze heikele kwestie ter sprake kwam schoof Rutte die gemakshalve door naar de formateur na de nieuwe verkiezingen. Nu het eenmaal zover is worden de marges waarbinnen hij nog kan draaikonten ineens griezelig klein.

In een kennelijke poging het naderende onheil op afstand te houden en misschien zelfs wel te bezweren begon Rutte verkrampt over zichzelf te praten in de derde persoon: in plaats van 'ik' sprak hij over 'de minister-president' en 'de formateur'. Maar iedereen aan tafel wist immers dat hijzelf die minister-president en die formateur zou worden — sterker zelfs, op dat moment de facto al was. Terwijl Rutte zich met een voorzichtige schaarbeweging terugtrok op de staatsrechtelijke vierkante millimeter en de gebruikelijke mantra's uitkraamde ('het staatshoofd en het kabinet spreken altijd met één mond' en 'over de gesprekken met de koningin worden geen mededelingen gedaan'), leek Samsom ook ineens te verwijzen naar een of andere fictieve persoon ('sommige dingen behoren tot het geheim van de formateur'). Jeroen Pauw en Paul Witteman speelden dit merkwaardig verkrampte spelletje mee, door lacherig en zelfs een beetje melig de beide coalitiepartners nog even verder te jennen: welkom in de monarchie.

Pas op zo'n moment — namelijk dat de koning ter sprake komt — wordt plotseling duidelijk hoe verwrongen en verkrampt een monarchie zich tot een democratie verhoudt. Dán pas tekent zich ineens af dat Rutte er met drie verschillende petten op zijn hoofd zit: als demissionair premier die op dit moment nog steeds verantwoordelijk is voor de koningin, en als formateur die de wens van de Kamer aan hemzelf zal overbrengen in de hoedanigheid van nieuwe premier. Enfin, meligheid alom, want iedereen weet immers al lang hoe het zit, maar niemand die het beestje bij de naam durft te noemen. Ik weet dat jij weet dat ik weet, maar samen zwijgen wij erover.

Op zo'n moment tekenen zich de contouren af wat de monarchie in de kern is: geïnstitutionaliseerd obscurantisme.

¶

PVV 2.0

'Ich kann gar nicht soviel fressen, wie ich kotzen möchte'
Max Liebermann in 1933

Verstoten uit het centrum van de macht — al dan niet door henzelf bewerkstelligd — kon men tijdens het debat over de Begroting van de Koning (9 oktober 2012) alvast een beetje opsnuiven van wat de houding van de Partij voor de Vrijheid zal gaan worden gedurende de komende kabinetsperiode. Nog voor de vorming van een nieuw kabinet konden we beluisteren of deze update naar PVV versie 2.0 — of een downgrade, afhankelijk van hoe men er tegenaan kijkt — wellicht ook een nieuwe koers betekent. Niet alleen de dramatische val van 24 naar 15 zetels is daarbij bepalend, maar vooral ook het politieke isolement waarin dit antidemocratische fenomeen van de democratie zich heeft gemanoeuvreerd. Voor deze fractie, waarbij de Nibelungentreue leden als CV een gepast strafblad moeten kunnen tonen, blijft het volledig ontbreken van concreet uitvoerbare oplossingen echter kenmerkend. Dat betekent dat de flapperige wartaal die de partij de laatste jaren over het koninklijk huis, de monarchie en de koninklijke familie heeft uitgeslagen vooralsnog ongewijzigd blijft: voortgestuwd door opportunistisch ressentiment, uitgebraakt door een schamper lachende Grote Bek.

Heeft de partij last van de koningin dan moet zij 'als een haas uit de regering' ¹, maar op momenten dat de familie sympathie ondervindt bij het Nederlandse volk dan 'belichaamt Beatrix de bevrijding van de Spaanse overheersing' ². Of, zoals tijdens dit debat, gaan hun 'gedachten uit naar Hare Majesteit de Koningin'. Is de PVV daarmee dan een republikeinse partij? Ja, vanzelfsprekend niet. Zoiets. De monarchie is voor de Partij voor de Vrijheid niet meer dan een vervelende steenpuist die bepaalt op welke bil zij gaat zitten; vergelijkbaar met Stalin die bulderde 'Dit zijn mijn principes, en voor wie daar moeite mee heeft heb ik andere!' Het verschil met bijvoorbeeld D66, SP en GroenLinks ten aanzien van de nieuwe formatieprocedure is, dat bij de antidemocratische PVV ieder idee van voortschrijdende democratisering en bestuurlijke vernieuwing ten principale ontbreekt.

PVV, 9 oktober 2012 - Martin Bosma

Onder Bosma's gestudeerde tongval verraadt zich echter het straatschoffie; het archetypische jongetje dat er maar niet bij kon horen op het schoolplein, maar tegelijkertijd ook onmachtig om dat te begrijpen. Het beklagenswaardige jongetje dat meelachte omdat er gelachen werd, maar bij wie het reflexieve vermogen ontbrak om in te zien dat hijzelf — ondanks zijn nieuwe glimmende bromfiets — het onderwerp van spot was. Omdat er echter wel verschil moest zijn vond dat miskende jongetje vervolgens anderen om zijn gesublimeerde haat op zwakkeren te richten, want áls het dan misgaat dan hebben anderen het tenminste gedaan.

Met een misselijkmakende zelfingenomenheid neemt de PVV-ideoloog plaats achter het katheder, en opent zijn toespraak — in een vergeefse poging de lachers op zijn hand te krijgen — met een mislukte grap. Losjes, als een tragisch-ijdele quizmaster, acterend in een derderangs spelletjesprogramma. En onder zijn goedkope C&A-pak glimmen onmiskenbaar bruine soldatenlaarzen, want kippenvel krijgt Bosma alleen nog maar bij de imperatieve éénkwartsmaat van marsmuziek. Of hij met zijn haperende retoriek met scherp, losse flodders of hagel schiet is niet belangrijk, zolang het maar in de richting van de onderbuik is. Bosma is de schooier-met-stropdas, de huisbaas die nooit iets opknapt, de huisjesmelker die zijn huurders niet beoordeelt op wíe zij zijn, maar op wát zij zijn.

De luisteraar merkt intuïtief dat wat grijnzend gebracht wordt als luchtige ironie, er bij Bosma uitkomt als bijtend cynisme. Ironie is namelijk pas ironisch als het cynisch is, en lachen is pas écht leuk als het uitlachen is. Zo noemt Bosma het hoofd van een moslima een kop en een doek heet bij hem dan een vod, en wie daar moeite mee heeft kan niet tegen een grapje. Want zo werkt het: met een afgesplitst verkeerd bewustzijn benoemt Bosma de gesimplificeerde politieke werkelijkheid, waarbij betekenissen naar willekeur in hun tegendeel worden veranderd. Als zodanig is zijn fascistoïde mauvaise foi de pasmunt voor iedere denkbare vernedering, belediging en schoffering, schaamteloos en rumoerig.

De Partij voor de Vrijheid is daarom in werkelijkheid een Partij tégen de Vrijheid, want vrijheid is voor hen pas échte vrijheid als die van anderen is afgenomen.

Website PVV, 27 december 2007

Toenmalig PVV-Kamerlid Hero Brinkman sprak op 30 juni 2008 de curieuze woorden 'De Partij voor de Vrijheid is koningsgezind. Koningin Beatrix belichaamt de vrijheidsstrijd tegen de Spaanse overheersing'.

¶

Andere delen in deze serie:
CDA | VVD | SGP | D66 | PvdD | SP | GroenLinks | PvdA | PVV

PvdGaap 2

Het vorige artikel, waarin ik de toespraak van de PvdA bij het debat over de Begroting van de Koning (9 oktober 2012) bespreek, leverde een uitgebreide en interessante reactie van M. Perihan op, die een even zorgvuldig antwoord verdient. Precies voor het voeren van dit soort discussie's is dit blog namelijk bedoeld. Ter oriëntatie heb ik er gemakshalve nummers bij geplaatst.

[1] Mooi scherp stuk over de PVDA, mevrouw de Wit-Bicker. Heb wel enige bezwaren: Wim Kok en Max van der Stoel hebben het toendertijd heel correct afgehandeld, [2] zeer knap staaltje diplomatiek koorddansen. Hulde aan dhr Kok (in hart en nieren een republikein) en wijlen Max van der Stoel, een echte vriend van de mensenrechten!! De heer Zorreguieta was er niet bij, een prestatie van formaat.

[3] Wat het Republkiense gedraai van de PVDA betreft, ik denk dat het wel mee valt. Een echte tegenstrijdigheid ten aanzien van het standpunt inzake de Monarchie heb ik niet opgemerkt. De heer Samsom heeft z'n mening over de "Belastingsluiproutes" heus niet bijgesteld. Dat staat helemaal los van zijn al dan niet Republikeinse overtuiging. [4] Standpunten en overtuigingen dienen gescheiden te worden, zo heeft de voormalig CU-leider Andre Rouvoet al eens betoogd. Of dat zelf een standpunt of overtuiging is, laat ik hier in het midden. Overigens, het standpunt van dhr Samsom wordt niet weerlegd of ontkracht door de inderdaad wat fletse beschouwing van de dhr Recourt. [5] Ik vind het wat flauw van mevrouw de Wit-Bicker om dhr Recourt te pakken op "het niet in toekomst kunnen kijken". Het is allemaal zo hypothetisch. [6] Stel dat dhr Zorreguieta (op zijn sterfbed) opbiecht geweten te hebben van de gruwel aktiviteiten van de Junta, zal hij dan nog welkom zijn bij de abdicatie? Nee, toch. Het is helemaal niet nodig om daar een standpunt over te formueleren. Uiteraard zal hij niet welkom zijn, wat de PVDA er ook over denkt. De publieke opinie zal zich keren tegen de komst van dhr Zorreguieta, en hij zal niet komen. Sterker, de monarchie zal een enorme knauw krijgen. Dhr Recourt weet dat heel goed, en heeft "vanuit dat gegeven" geantwoord.Dhr Recourt is een verfijnde geest, weet exact welk type vragen echte antwoorden behoeven, en welk type vragen "met een kluitje in het riet-antwoorden", zoals de Zorreguieta-vraag. Mevrouw de Wit-Bicker heeft zich verkeken op de ironie van dhr Recourt, dat valt haar niet te verwijten.

[7] Ten slotte, wat de bevlogenheid betreft van dhr Samsom, die is bepaald niet minder geworden, en heeft ook geen inhoudelijke metamorfose ondergaan. Alles wat onrechtmatig én onrechtvaardig is, heeft zijn volle aandacht. Of dat nu het koningshuis betreft of een corrupte wethouder, om het even. [8] Ten slotte: nu echt, wil ik mevrouw de Wit-Bicker bedanken voor haar prachtige bijdragen, het zet je aan het denken, en wie heeft daar in het huidige tijdgewricht geen behoefte aan? Zeker als je, zoals ik, behoefte hebt aan een moreel kompas, afgeknapt bent op tradionele religie: de Islam, maar ook het Christendom, democraat bent in hart en nieren, en worstelt met een je religieus-culturele wortels. Dan biedt dit forum het nodige denkkeutels. Dank!

Om te beginnen en het meteen maar grondwettelijk uit te drukken: de enige die hier écht 'zonder last of ruggespraak' spreekt ben ik. Hoewel die positie beduidend gemakkelijker is beloof ik die natuurlijke voorsprong niet te zullen misbruiken.

Zoals ik nadrukkelijk schreef is door het 'knappe staaltje diplomatiek koorddansen' van Wim Kok en Max van der Stoel niet alleen de koninklijke familie verbonden aan een fascistoïde Argentijnse familie die vuistdiep betrokken was bij het moorddadige regime onder Videla, maar met hen ook de Nederlandse regering. Dat een moreel laakbare daad een knap staaltje vakmanschap kan zijn zal ook ik niet ontkennen, niettemin blijft de daad als zodanig laakbaar. Een bankrover die op vakkundige wijze een kluis openbreekt blijft, ondanks zijn vakmanschap, een laakbare daad plegen. Met andere woorden: inhoudelijk is er geen enkele reden om trots te zijn op de prestaties van Kok en Van der Stoel inzake Zorreguieta. Getuige het feit dat als gevolg van hun handelen heel Nederland over elkaar heen buitelde en dat nog overigens steeds doet, hebben de beide heren hebben daarmee — vermoedelijk onbedoeld — juist het bewijs geleverd dat de koninklijke familie het tegenovergestelde van een vermeende samenbindende rol speelt in onze samenleving.

Dat Wim Kok 'in hart en nieren een republikein' zou zijn blijft in de lucht hangen als een loze, gratuite bewering. Immers, bepalend is het handelen en niet het beweerlijke. Zie hiervoor mijn uitvoerige kritiek op Ronald van Raak die op dezelfde wijze eigenlijk in hart en nieren een republikein is, maar, als het erop aankomt als zodanig niet thuis geeft. In de geromantiseerde cinematografische reconstructie van de kennismaking tussen Mabel en Friso geeft Kok achter de schermen inderdaad expliciet uitdrukking aan zijn ergernis over de familie, die naar zijn mening het kabinet buitensporig zwaar belast met hun privé-affaires. Maar, geachte heer Perhian, wezenlijk aan 'in hart en nieren een republikein' zijn is om daar dan ook uitdrukking aan te geven, en júist kwesties als deze — waarbij de eenheid van de kroon niet in het geding is — in de openbaarheid af te handelen, om daarmee de republiek als reëel alternatief onder de aandacht te brengen. Geef mij één enkel voorbeeld waar Wim Kok zich in het openbare politieke bedrijf zich een 'een republikein in hart en nieren' heeft getoond, en ik ben overtuigd, tot dat moment blijft het slechts een gratuite kreet.

Of het republikeinse gedraai van de PvdA al dan niet meevalt is niet eens zo relevant, alleen al de bagatelliserende toon waar u voor kiest spreekt voor zich. Het kan best zijn dat de heer Samsom zijn mening over de belastingsluiproutes niet heeft bijgesteld, blijft alleen de vraag waarom hij daar toen wél voor uitkwam en nu ineens niet meer. Maar belangrijker: toen, in 2009, verbond hij de idee van een republiek aan zijn ergernis, terwijl hij nu niet eens wenst te reageren op zijn toenmalige uitspraken. Uw veronderstelling is daardoor minder plausibel dan die van mij: het republikeinse gedraai van de PvdA valt juist helemaal niet mee, zo blijkt althans, vermoedelijk vanwege het kietelende regeringspluche in het vooruitzicht.

Dat u van mening bent dat standpunten en overtuigingen gescheiden dienen te worden getuigt niet alleen van een weergaloos cynisme, maar daarmee begeeft u zich ook op een politiek-moreel hellend vlak. Zonder weg te willen zakken in een semantisch spelletje over de vraag wat nu precies onder een 'standpunt' en een 'overtuiging' begrepen moet worden zou er juist naar gestreefd moeten worden beide samen te laten vallen omwille van een zichtbaar heldere koers. De discrepantie tussen overtuigd zijn van A, maar vervolgens standpunt B innemen (in sommige gevallen zelfs standpunt min A) is nu juist de oorzaak van de vervreemding tussen de burger en de politiek. Door precies in die semantische marge te opereren vermijdt Recourt dat het standpunt van Samsom niet wordt weerlegd of ontkracht. Binnen die marge is namelijk alles waar, en daarmee tegelijk ook alles onwaar.

Inderdaad, dat ik Recourt aanspreek op dat hij zegt niet 'in de toekomst te kunnen kijken' is flauw van mij. Ik werd gewoon even strontmelig van dat gezapige gezeur, juist omdát het — zoals u dat noemt — 'allemaal zo hypothetisch is'.

Of Jorge Zorreguieta alsnog niet welkom zou zijn na een biecht is nog maar te bezien, het is zelfs zeer wel denkbaar dat de publieke opinie de andere kant op slaat dan u gemakshalve suggereert om nu maar geen standpunt in te hoeven nemen. Precies die principiële onzekerheid vereist een helder en gemotiveerd ja of nee: δόξα + λόγος. Voorts is het onnodig mij niet verwijten als zou ik mij verkeken hebben op Recourts ironie, want misschien is die mij helemaal niet ontgaan. Regel nummer in de klassieke eristiek: onderschat nimmer je opponent. Op gelijke wijze zijn velen immers ten prooi gevallen aan de subtiele ironie van de oude Socrates.
Belangrijker echter is de vraag in hoeverre het opportuun is om überhaupt ironie als stijlfiguur te kiezen tijdens een debat waarbij collega-Kamerleden om helderheid vragen. Deze vraag stellen is 'm tegelijkertijd beantwoorden. Als het gekozen ironische idioom alleen al het risico van de schijn van draaikonterij met zich meebrengt, is dat al reden genoeg geen enkele vervorming van de werkelijkheid toe te laten. Als die politieke werkelijk vraagt om een standpunt in te nemen, dan is dat voldoende reden om dat ook zonder enige reserve te doen, en kunnen alle verborgen premissen die ter rechtvaardiging dienen om dat juist niet te doen, gevoeglijk achterwege worden gelaten.

Uw eerste ten slotte: zoals het veertienjarige meisje in het hoge gras haar eerste vriendje toefluistert: 'Ik vertrouw jou wel, maar ik vertrouw het niet'.

Uw tweede ten slotte: graag gedaan. Voor het overige bedoelt dit blog allesbehalve een moreel kompas te zijn.

Het laatste woord is — zo u wilt — aan u.

¶

PvdGaap

Dat er uit de PvdA-gelederen geen vlammend republikeins betoog zou opklinken zal niemand verbazen. Toch is dat minder vanzelfsprekend dan het lijkt, en dat niet eens zozeer onder verwijzing naar de beruchte vergissing van Troelstra in 1918 namens de SDAP, de partij waaruit de huidige PvdA (ondermeer) is voortgekomen. Anderzijds geniet de PvdA ook de twijfelachtige eer de monarchie juist meermaals gered te hebben: Joop den Uyl bij de affaire Lockheed, en Wim Kok die in 2002 met groot succes onze regering wist te verbinden met een fascistoïde Argentijnse familie die vuistdiep betrokken was bij het moorddadige regime onder Videla. De reden waarom er wellicht tóch een authentiek republikeins geluid van de PvdA te verwachten zou zijn — waarbij zowaar het woord 'republiek' zelfs genoemd wordt — is te beluisteren in het volgende fragment:

Diederik Samsom 'Flipt', Pauw & Witteman, september 2009

Nog maar 3 jaar geleden was dit de reactie van de PvdA op de duistere belastingsluiproutes van prinses Christina, die werden gefaciliteerd door ons staatshoofd. De man die deze klare taal durft te spreken zal u ongetwijfeld bekend voorkomen: Diederik Samsom, de huidige leider van de PvdA. Wat we horen zijn niet alleen heldere bewoordingen van iemand die gewoonweg zegt waar het op staat, maar wat we haastwel kunnen ruiken, is de gedrevenheid van een volksvertegenwoordiger die zijn buik vol heeft van die Zelfverklaard Goddelijk Uitverkoren Staatsparasieten, die menen onder de ministeriële verantwoordelijkheid altijd overal mee weg te kunnen komen. Wat we zien is bevlogenheid geboren uit ergernis die uitmondt in een krachtig pleidooi voor de republiek. Hup, opzouten met die rare familie!

Nu, 3 jaar later, kunnen we in dit achtste deel van de serie deelnemers aan het debat over de Begroting van de Koning (9 oktober 2012) beluisteren hoe de republikeinse vlag er momenteel bij de PvdA bij hangt:

PvdA, 9 oktober 2012 - Jeroen Recourt

Op gedempte en zeer beschaafde toon benadrukt de PvdA-woordvoerder Jeroen Recourt de vermeend bindende rol van het koninklijk huis, en verzekert de premier dat dit de komende jaren de politieke aanvliegroute zal blijven van zijn fractie. In het verlengde daarvan volgt de vraag hoe de regering volgend jaar gaat vieren dat Nederland 200 jaar geleden opnieuw de oranjes in het zadel geholpen heeft. In Samsom-2009 stijl zou dat vermoedelijk anders geformuleerd zijn, namelijk dat Nederland 200 jaar geleden de oranjemonarchie door de strot kreeg geduwd.

Ten aanzien van de kosten van het koninklijk huis die sinds 2009 van de begroting zijn verdwenen, spreekt Recourt bijna met fluisterstem 'de wens' uit dat deze er weer in worden opgenomen. Godskolere... de wens! Het antwoord van de premier kennen we inmiddels, die kostenspecificatie komt er niet omdat de privébelangen van de familie daarmee geschaad zouden worden. Maar daar zal de PvdA zonder meer genoegen mee nemen, want het was tenslotte ook geen eis, maar slechts een wens. Voor de controlerende taak van het parlement op de overheidsuitgaven knijpt Recourt ten aanzien van het koninklijk huis gaarne een oogje toe conform het beginsel: voor wat hoort wat.

Een magnifieke demonstratie van de traditionele PvdA-draaikonterij gaf Recourt inzake de kwestie Zorreguieta. Omdat zijn fractieleider zich bij het Carrédebat had laten ontvallen dat de man die beweert nooit geweten te hebben van de verdwijningen, martelingen en moorden onder het regime waarvan hij deel uitmaakte, welkom zou zijn bij de inhuldiging van Willem-Alexander, kon Recourt daar nu niet zonder meer afstand van nemen. 'Tegen die tijd' zal zijn fractie daar een zorgvuldige beslissing over gaan nemen, hoewel daar toch Kamerbreed duidelijke afspraken over gemaakt zijn. Toen de fractieleider van GroenLinks het in zijn treurige klotskop haalde Recourt de hypothese voor te leggen of het PvdA-standpunt wellicht zou wijzigen indien de heer Zorreguieta alsnog openheid van zaken zou geven over zijn rol tijdens de Argentijnse vuile oorlog, wees Recourt er met een verbluffende scherpte van geest op dat hij niet in de toekomst kan kijken (No shit, Sherlock!) Echt, je fles valt van de weeromstuit in de plee bij het horen van deze zalvende prietpraat.

Hoe het dan wél zou moeten? Met de woedende bevlogenheid van Samsom-2009 eisen dat de kosten van het koninklijk huis tot achter de komma weer op de begroting verschijnen! Voor de familie geldt hun privé uitsluitend achter de toilet- en slaapkamerdeur. Zó zou dat moeten: verontwaardigd de viering van 200 jaar oranjemonarchie ter discussie stellen, onder verwijzing naar de — jazéker! — splijtende rol van de familie. Voorbeelden immers te over, te beginnen bij Zorreguieta. En nadrukkelijk afstand nemen van die andere vrijetijdsrepublikein Van Raak, die meent dat de prinsesjes hier in Nederland hun opa mogen zien. Nee, druk op de monarchale ketel zetten en houden: die bezoeken ze dan maar in Argentinië. En wel op eigen kosten.

Maar ja... het pluche hè, dat zalig-kietelende pluche. Van de bevlogen Samsom-2009 is niet veel meer over dan een gedwee PvdGaap dat zich maar al te graag laat bedwelmen door de zoete geur van macht. De PvdTja.

¶

Andere delen in deze serie:
CDA | VVD | SGP | D66 | PvdD | SP | GroenLinks | PvdA | PVV

GroenNiks

In zetelaantallen uitgedrukt was GroenLinks altijd een beetje het kleine broertje van de SP, maar ten aanzien van de monarchie juist meestal net iets principiëler — voor wat het waard is — en standvastiger. Kennelijk is er sprake van een correlatie tussen de grootte van een fractie en de mate van kruiperigheid voor de majesteit. Evenals bij de SP lezen we in het beginselprogramma van GroenLinks: 'GroenLinks vindt dat Nederland op termijn een republiek moet worden. Tot die tijd wil GroenLinks de rol van de Koning beperken tot een ceremoniële'.

Dat dit een fatale vergissing is blijkt wel uit de huidige situatie, nu de koningin geen enkele zichtbare politieke rol meer speelt, want er is simpelweg geen aanleiding meer om Kamervragen over te stellen. Een ceremoniële monarchie is derhalve het eindstation, en geen tussenstation naar de republiek. Zo heb ook ik na dit artikeltje nog slechts de PvdA en de PVV te bespreken, en dan is de koek voorlopig weer op, want over lintenknipperijen heb ik niets te melden.

In dit zevende deel van de serie deelnemers aan het debat over de Begroting van de Koning (9 oktober 2012) de nieuwe GroenLinks-fractievoorzitter Bram van Ojik, die de kans kreeg om een republikeins geluid in de Kamer te laten horen:

GroenLinks, 9 oktober 2012 - Bram van Ojik

Na de dramatische verkiezingsnederlaag van GroenLinks, als gevolg waarvan alle kaderleden van de partij de afgelopen weken elkaar tot op de veters hebben afgefikt, zien we thans het trieste resultaat. Tja, maar wat moeten we hier nu van denken? Van Ojik — duidelijk volkomen onbekend met het dossier koninklijk huis — schuifelde geruisloos door het gangpad tussen de stoelen naar het katheder: de schouders omlaag, bedrukt, gedemoraliseerd, aangeslagen, somber en beschaamd,— om meteen weg te zakken in een walmend moeras van algemeenheden.

Wie niet wist dat dit een verhaaltje was bij een debat over de Begroting van de Koning, had dat ook nooit kunnen raden. Dat is immers onmogelijk, want gedurende de 3 minuten en 2 seconden die Bram van Ojik sprak, is noch het woord 'koning' noch 'monarchie' gevallen, en zelfs het woord 'begroting' of iets dat er ook maar in de verste verte betrekking op had, is niet genoemd. Zijn vragen aan de premier waren dan ook geen echte vragen, maar slechts een treurige weeklacht op de cadans van een politieke marche funèbre over de Algehele Lelijkheid van de wereld. Een Requiem van Verdampte Idealen.

Als een clochard scharrelt Van Ojik rond tussen de vuilnisbakken van de andere fracties op zoek naar iets dat politiek misschien nog eetbaar is, maar door zijn betraande ogen is hij niet meer in staat iets voedzaams te herkennen. Volkomen gesloopt kruipt de gecapituleerde fractievoorzitter tussen de tafels en stoelen, vertwijfeld op zoek naar kruimeltjes die anderen misschien hebben laten vallen. Hij zoekt wel, alleen weet hij niet waarnaar hij zoekt. Het hoeft niet eens per se groen of links te zijn, zo leerde hij van Jolande. Misschien kan zijn fractie wel een motie indienen tegen Allerlei Dingen, of iets dergelijks. Een motie tegen 'Van Alles Dat Aan De Hand Is'. Of juist voor, want dat maakt dan ook niet meer uit. Als een obstinate bourdon resoneert de boodschap van GroenLinks: Wegens gebrek aan belangstelling gaat de toekomst helaas niet door.

Uit piëteit houdt Rutte een moment op met twitteren, staat op en slaat zijn arm om de radeloze spreker. 'Kom Bram, het is nu mooi geweest. Ik breng je wel even naar je plaats', fluistert de premier begrijpend, 'Leve de koningin!' Met verstikte stem probeert Bram daar nog iets tegenin te brengen, maar het is al te laat en bovendien heeft de Kamervoorzitter zijn microfoon al uitgeschakeld. 'Ja maar, nee — ik bedoel...'

Maar GroenLinks bedoelt helemaal niets.

¶

Andere delen in deze serie:
CDA | VVD | SGP | D66 | PvdD | SP | GroenLinks | PvdA | PVV

PrinciPieper

Terwijl een betrekkelijk kleine groep mensen overtuigd voorstander is van onze monarchie, haalt het overgrote deel van de Nederlanders zich er onverschillig de schouders over op. U kent het wel: waar maak je je druk om, er zijn wel belangrijker zaken, dat mens doet immers toch niemand kwaad? Enfin, het bekende oude liedje. Maar toch is er nog een deel van de bevolking dat een onbestemd gevoel van onbehagen bij de monarchie ervaart, en er niet gerust op is dat één enkele familie exclusief leverancier is van onze staatshoofden, dat bovendien ook nog eens aan het hoofd van iedere regering staat. Voor laatstgenoemde groep is dit bescheiden blogje bedoeld. Bij het Grote Debat over de monarchie wordt hier slechts wat in de kantlijn gekrabbeld, waarbij het gebruik van de term 'buitenparlementaire oppositie' al een buitengemene aanmatiging zou zijn. Van de 150 stoelen in de Tweede Kamer hoopt deze groep dan maar dat er tenminste eentje bezet wordt door iemand die de ongerustheid aangaande de monarchie deelt,— maar het liefst natuurlijk een gehele fractie.

In dit zesde deel van de serie deelnemers aan het debat over de Begroting van de Koning (9 oktober 2012) de woordvoerder van de Socialistische Partij, Ronald van Raak.

SP, 9 oktober 2012 - Ronald van Raak

Nu moet u weten dat de SP zo'n partij is die zich ook niet zo prettig zegt te voelen bij die rare monarchie binnen onze parlementaire democratie, want de SP is namelijk een republikeinse partij. Zij beweren van mening te zijn dat het beter is als er aan het hoofd van een democratische rechtsstaat een gekozen persoon staat, dan het over te laten aan het blinde toeval van geboorte. Na het beluisteren van bovenstaand betoog door hun woordvoerder Ronald van Raak zal u echter niet ontgaan zijn dat er iets wezenlijks ontbreekt. Met een wat ironische ondertoon raffelt Van Raak routinematig wat obligate quasi-kritische vragen af, zonder samenhang, zonder heldere lijn, en zonder zelfs ook maar één moment te proberen de indifferente Kamermeerderheid voor de redelijkheid voor het republikeinse standpunt te winnen. Wat er mist is bevlogenheid, pathos, de aanstekelijke overtuiging die een fundamentele discussie over de monarchie aanzwengelt. Zoals gezegd is dit blog slechts marginaal gekrabbel in de kantlijn van het politieke debat, maar Van Raak staat echter midden in de politieke arena — waar het allemaal zou moeten gebeuren — een kans te missen. Let wel: onze kans te missen.

Ik zal u uitleggen hoe dat komt. Deze SP-woordvoerder is namelijk geen republikein zoals u en ik, neen,— Ronald van Raak is eigenlijk een republikein, wat inhoudt dat hij in principe een gekozen staatshoofd wil, en dat maakt alle verschil. Eigenlijk is het cynische taalpartikel dat op wonderlijke wijze betekenissen in haar tegendeel verandert: 'Eigenlijk vind ik je heel mooi en eigenlijk vind ik je heel lief, maar — ...'. Van Raak is in principe vegetariër, behalve tijdens het eten. Van Raak is de scholier die zijn ouders voorhoudt in principe zijn huiswerk af te hebben. Hij is de echtgenoot die beweert eigenlijk heel veel van zijn vrouw te houden, en vervolgens naar de hoeren gaat.

Ronald van Raak is een politieke windhaan die, nadat hij eenmaal gekozen is, de premier niet ronduit vertelt wat hijzelf écht van de monarchie vindt en zegt waar het op staat. Op uitgelezen momenten als tijdens dit debat eist hij niet expliciet de republiek, maar legt deze theoretisch-republikeinse parlementariër — op grond van flinterdunne populariteitspeilingen — zich gedwee neer bij een dreigend voor eeuwig in beton gegoten gedepolitiseerd koningschap. De eigenlijke wens voor een gekozen staatshoofd staat weliswaar in het partijprogramma van de SP, maar niet in het verkiezingsprogramma. Van Raaks mantra luidt namelijk al sinds jaar en dag dat een overgrote meerderheid van Nederland 'nu eenmaal' een monarchie binnen onze democratie wil ¹, dus daarom zal hij in de Tweede Kamer nog niet het meest bescheiden republikeinse windje durven laten.

Eigenlijk is de vrijetijdsrepublikein Ronald van Raak niet eens de moeite van het bespreken waard.

Handelingen Tweede Kamer, 2009-2010, Begrotingsbehandeling Huis der Koningin, 8 oktober 2009. Zie ook zijn laxerende brief aan de kroonprins-gemalin: 'Máxima, gefeliciteerd met je verjaardag' (16 mei 2011).

¶

Andere delen in deze serie:
CDA | VVD | SGP | D66 | PvdD | SP | GroenLinks | PvdA | PVV

Boze wolvin

Er zijn veel verschillende redenen om bezwaren tegen de monarchie te hebben. Waar de een onoverkomelijke problemen heeft met het getroebleerde politieke systeem, daar ergert de ander zich kapot aan de arrogantie van de edelgeborenen. Waar de een grote moeite heeft met het grondwettelijke gelijkwaardigheidsbeginsel dat met voeten wordt getreden, daar springt de ander uit zijn vel vanwege hun patserige verkwisting van belastinggeld in tijden van zware bezuinigingen. Al met al bestrijkt het een compleet spectrum van politiek-geëngageerde republikeinen tot notoire anti-orangisten. In dit vijfde deel van de serie deelnemers aan het debat over de Begroting van de Koning (9 oktober 2012) de ergernissen van Marianne Thieme, fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren.

Natuurlijk is het prettig om te horen hoe fel Thieme van leer trekt tegen die rare over het paard getilde familie, hoe zij erop wijst dat gemaakte afspraken omtrent transparantie rondom de kosten nog steeds niet worden nagekomen en hardop de vraag durft te stellen waarom ons koninklijk huis vijf maal zoveel moet kosten als dat van Spanje. Rechttoe-rechtaan, to the point: debat over de Begroting van de Koning? Mooi zo, dan zullen we het daar eens eventjes over hebben. Geen eindeloos gezeur over de nieuwe formatieprocedure, geen staatsrechtelijk geneuzel op de vierkante millimeter; neen,— de begroting. U begrijpt, dat wordt prijsschieten. Althans, dat is de bedoeling.

Partij voor de Dieren, 9 oktober 2012 - Marianne Thieme

Marianne is niet gediend van cosmetische woordspelletjes. Wie voor de lol eenden uit de lucht knalt doet aan plezierjacht, en niet aan 'faunabeheer'. Punt. Dát is haar motief om vervolgens de vraag te stellen waarom de kosten van de kroondomeinen gestegen zijn. En natuurlijk heeft zij gelijk als zij de premier ter verantwoording roept om nu eindelijk eens met een heldere kostenspecificatie over de brug te komen, zoals immers door Balkenende ooit beloofd was. Natuurlijk is het fijn dat een volksvertegenwoordiger al deze zaken bij naam durft te noemen, en natuurlijk zijn Thieme's emoties legitiem. Aan eufemismen als drukjacht voor ordinaire drijfjacht heeft de Partij voor de Dieren uit de aard der zaak geen enkele boodschap, ook niet als deze bedreven wordt door zelfverklaard goddelijk uitverkoren adel.

Dwars door haar betoog merkt de luisteraar echter dat Thieme toch geen bevlogen republikeinse is, en evenmin een verklaard anti-orangiste. Ondanks haar uitstekende, scherpe — en somtijds sarcastische — bewoordingen voelt de toehoorder dat zij zich eigenlijk alleen maar groen-en-geel ergert aan die rare decadente hobby van de familie: de jacht. Ergernis en ressentiment vormen het Leitmotiv van haar betoog, en niet de idee van noodzakelijke democratisering van een archaïsch politiek instituut. Ondanks dit verfrissende geluid in de Kamer, dat zo prettig scherp contrasteert met de hagiografische hielenlikkerij van bijvoorbeeld het CDA, dringt zich daarom de vraag op of dit soort optreden voldoende effectief is om een gekozen staatshoofd dichterbij te brengen.

De verdediging is namelijk even simpel als voorspelbaar: Rutte pareerde gisteren alle vragen met de klassiek-onverifeerbare mededeling dat de vergelijking van het Nederlands koningshuis met de kosten van andere koningshuizen mank gaat, omdat in andere landen volgens hem veel kosten verborgen zijn in de begrotingen van ministeries. En waar hij geen antwoord op wilde geven deed hij dat ook niet, vergezeld van de simpele motivering dat het de privésfeer van de familie zou raken,— ook al zo'n klassieker. Omdat de Wet Financieel Statuut Koninklijk Huis nog maar twee jaar van kracht is, stelde hij dus maar voor om in 2014 een evaluerend debat te houden. Daar moest Thieme het dan maar mee doen. Aldus is de kwestie met succes twee jaar naar voren geschoven en kan Willem-Alexander in elk geval de komende tijd weer ongestoord dieren afknallen. En mochten die hier beschermd zijn, dan doet hij dat gewoon in het buitenland.

¶
Nogmaals, driewerf chapeau voor Marianne Thieme, maar ressentiment is helaas niet het juiste motief, niet de benodigde kracht om de monarchie te bestrijden. Het financiële gesteggel rond deze zwaar overgeprivilegieerde familie mag dan weliswaar enigermate gepolitiseerd zijn, maar de kern is en blijft toch de vraag naar de legitimiteit van de erfelijkheid van het hoogste bestuurlijke ambt in dit land.

Het wachten is vooralsnog op de volksvertegenwoordiger die simpelweg zegt dat het eindelijk maar eens afgelopen moet zijn met al die flauwe kul en daarom een gekozen staatshoofd eist; een volksvertegenwoordiger die het vervolgens tot premier schopt en dan de rug recht weet te houden.

¶

Andere delen in deze serie:
CDA | VVD | SGP | D66 | PvdD | SP | GroenLinks | PvdA | PVV

Voetschieters

In dit vierde deel van de serie deelnemers aan het debat over de Begroting van de Koning (9 oktober 2012) het 'redelijke alternatief' van de Democraten '66. Tijdens dit gehele debat kwam Alexander Pechtold zijn gelijk halen bij de reactionaire vleugel in de Kamer door naar believen plaagstootjes uit te delen. Tegenstemmende en/of zwartkijkende medeparlementariërs kregen dan ook op weinig subtiele wijze door hem ingewreven hoe gladjes de nieuwe formatieprocedure zonder de koningin liep. En wee je gebeente als iemand maar dúrfde te suggereren dat er iets niet helemaal helder was: als door een wesp gestoken stond Pechtold dan in twee reuzenstappen bij de interruptiemicrofoon om het voor zijn formatiekindje op te nemen. En alsof dat allemaal nog niet genoeg was schiep de D66-leider er een haastwel sadistisch genoegen in om bij de historicus Rutte te informeren wat die '200 jaar koninkrijk-viering' volgend jaar nu eigenlijk te betekenen had, want Nederland was immers reeds vanaf 1806 een koninkrijk. Poe poe, nou nou...

D66, 9 oktober 2012 - Alexander Pechtold

Pechtolds vreugde beperkte zich echter niet alleen tot de constatering dat de formatie-nieuwe-formule zonder de voorspelde chaos verloopt, maar ook dat dit een belangrijke stap zou betekenen voor de 'modernisering van de monarchie'. Wat daaronder verstaan moet worden is nogal raadselachtig, want een 'gemoderniseerde monarchie' is immers een contradictio in terminis en kan weinig anders inhouden dan met een gepimpte postkoets de snelweg oprijden. Een monarchie moderniseren is het essentiële arkhein eruit wegnemen waardoor het noodzakelijk ophoudt monarchie te zijn; zoals een vierhoek noodzakelijk ophoudt een vierhoek te zijn zodra men het aantal hoeken verandert.
Waar Pechtold op aanstuurt is echter niet een 'modernisering' van de monarchie, maar het fossiele instituut onder de mat vegen zodat regering en parlement er niet zo'n last meer van hebben,— en dat is heel iets anders.

De quint essens blijkt namelijk bij het vervolg van zijn betoog: 'Ik zie het draagvlak in deze Kamer voor een volledig ceremonieel koningschap steeds verder groeien. Wij werken de komende jaren graag mee aan dat vooruitzicht.' Precies hierin schuilt het venijn, namelijk dat Nederland wat D66 betreft gewoon een monarchie zal blijven. Een uitgeholde monarchie waarin u en ik onderdanen zullen blijven, onder een erfelijk bepaald staatshoofd dat nog steeds onder de ministeriële verantwoordelijkheid zal blijven vallen. Het enige verschil zal zijn dat het ongekozen staatshoofd formeel geen deel meer zal uitmaken van de regering. Ik schrijf hier nadrukkelijk formeel, want ook in die situatie zal regelmatig overleg tussen de premier en staatshoofd nog steeds nodig blijven, zoals hofkruiper Fasseur al eens opmerkte ¹.

D66, de partij van de bestuurlijke vernieuwing — dat al eerder bakzeil haalde met het wetsvoorstel voor een gekozen burgemeester en vervolgens doodleuk hun toenmalige minister Thom de Graaf tot burgemeester van Nijmegen liet benoemen — werkt toe naar een volledige onzichtbaarheid van het politiek toch al onkwetsbare staatshoofd. Het streeft naar een monarchie waar Nederland nóóit meer vanaf zal kunnen komen. Zoals ik, met dit piepkleine blogje, nu al niets meer te schrijven heb omdat de laatst overgebleven zichtbare politieke taak van Beatrix is afgenomen, zo zal het parlement bij een volledig gedepolitiseerd koningschap geen enkele aanleiding meer hebben om Kamervragen te stellen over 's konings functioneren.

Of de titel van dit artikel wel honderd procent accuraat is valt te betwijfelen, want of D66 eigenlijk wel een gekozen staatshoofd wil is nog maar zeer de vraag. Mocht dat inderdaad het geval zijn dan schiet Alexander Pechtold zich met deze koers in zijn eigen voet. Zoniet, dan wel in die van échte republikeinen.

Buitenhof TV, 17 april 2011

¶

Andere delen in deze serie:
CDA | VVD | SGP | D66 | PvdD | SP | GroenLinks | PvdA | PVV

Kattenknijpers

In deze serie van deelnemers aan het debat over de Begroting van de Koning (9 oktober 2012) als derde de staatkundig gereformeerden. Ofschoon de naam anders doet vermoeden betreft dit geen nieuwe christelijke denominatie, maar een ultra-orthodoxe politieke groepering, wier aanhang zich — globaal gesproken — bevindt in een gebied dat zich uitstrekt van het zuidwesten tot het noodoosten van Nederland, ook wel de bible belt genoemd. Maar let op: dit zijn geen gewone barmhartige christenen van CDA-allooi zoals Maxime Verhagen, Gert Leers en Jack de Vries, maar échte gristelijke die-hards die de bijbel — of wellicht beter gezegd: de Heidelbergse catechismus — letterlijk nemen en politiek geïmplementeerd wensen te zien. Zou deze curieuze partij het ooit voor het zeggen krijgen in ons land, dan zou Nederland veranderen in een theocratie naar zeventiende-eeuws model. Kortom, dit zijn pas de échte liefhebbers van hun naasten.

De positie van de SGP ten aanzien van de monarchie is een bijzondere: zij is historisch verbonden aan het huis van Oranje sinds de staatsgreep in 1617 van prins Maurits, de zoon van Willem van Oranje. Net als de God van de SGP woont die van de Van Amsbergers namelijk ook in Den Haag, om precies te zijn in de Kloosterkerk aan het Lange Voorhout. Het was namelijk in ditzelfde gebouw waar in juli 1617 Maurits van Oranje haarfijn aanvoelde dat het moment was aangebroken om politieke munt te slaan uit het voortwoekerende kerkelijke conflict tussen de remonstranten en contraremonstranten. Maurits wilde namelijk maar één ding, en dat was zich ontdoen van Van Oldenbarneveld, die hij toen dan ook succesvol op het schavot heeft gekregen. De details van het theologisch geneuzel zal ik u besparen, dat kunt u in ieder geschiedenisboekje nalezen. De kern is dat de verbintenis tussen de erfgenamen van de titel 'Prins van Oranje' en de SGP politiek van aard is. Niet religieus, en al helemáál niet spiritueel. Daar moest de 'overmatig geile boef' ¹ en militair Maurits immers niets van hebben. Zijn god was een politieke god, een god van macht en geld. Maurits wilde helemaal geen vredesbestand met de Spanjaarden. Meneer de prins wilde knokken, hij wilde buit. Tijdens dat Twaalfjarig Bestand ontving hij zelfs een compensatie uit de staatskas voor vermeend gemiste oorlogsbuit, anders zou meneer van Oranje er alsnog op los slaan. Zo'n mannetje, met zo'n god was dat: eentje van poen, macht en hoeren².

Het merkwaardige is dat — nu iedereen inmiddels wel weet dat de Van Amsbergers net zo weinig van Oranje zijn als u en ik — deze steile Calvinisten toch hardnekking blijven vasthouden aan deze historische verbondenheid. Net zoals bij de politiek gemotiveerde Maurits, is het de SGP uiteindelijk te doen om macht, maar dan wel bij voorkeur in het verborgene. Dat deze gristenen graag de kat in het donker knijpen hebben we kunnen zien bij hun stiekeme steun aan het vorige kabinet, dat een uitgesproken fascistoïde signatuur droeg. Iedereen herinnert zich immers nog hoe Rutte, in de rol van Franz von Papen, zich verzekerde van een Kamermeerderheid door op de achterbank van zijn auto heimelijk dealtjes te sluiten met Van der Staaij. Als zodanig past de SGP uitstekend in de sfeer van een bestuurlijk troeblerende monarchie. Dat de fractievoorzitter in dit debat reflexmatig wat zat te mopperen op de nieuwe formatieprocedure zal dan ook niemand verbazen.

SGP, 9 oktober 2012 - Kees van der Staaij

Nóg merkwaardiger is de ronduit paradoxale houding van de SGP ten aanzien van de vrouw. Het christendom, dat in wezen niets anders is dan een zoveelste neoplatonistische variant, heeft zich in de geschiedenis tot een buitengewoon vrouw-vijandige ideologie ontwikkeld. De 13e-eeuwse kerkvader Thomas van Aquino beschouwde de vrouw zelfs als een fysiek mislukte man: als er iets misging tijdens de embryonale ontwikkeling, dan werd de vrucht geen man maar een vrouw: 'strikt genomen is de vrouw een monster van de natuur' ³, aldus Thomas. De lachwekkende — of zo men wil, deerniswekkende — recente uitspraken van Van der Staaij over verkrachte vrouwen die minder kans zouden maken om zwanger te worden ademen eenzelfde angstaanjagende sfeer van zijn inquisitoire relatie tot de werkelijkheid. Maar dan in de 21e eeuw.

Terug naar de asymmetrisch-historische⁴ verbondenheid van de SGP met de monarchie. Nu de partij ook door het Hof in Straatsburg in het ongelijk is gesteld, wordt de partij gedwongen vrouwen toe te laten op hun kieslijst. Met andere woorden: ook prenataal mislukte mannen zullen door Van der Staaij knarsentandend in de gelegenheid moeten worden gesteld bestuurlijke functies te bekleden. Maar tegelijkertijd vecht de partij als een leeuw om het hoogste bestuurlijke ambt van dit land aan een vrouw over te laten en in stand te houden.

Wie het begrijpt mag het zeggen, maar het is zeer wel mogelijk dat hier eerst een hersenamputatie voor nodig is.

'Aan het volk van Nederland' - Joan Derk van der Capellen tot den Pol (1781)

's Avonds gingen de poorten van het Binnenhof open en werden talloze prostituees binnengelaten om Maurits en zijn officieren te vermaken. Met name de Nagtegaalkamer was populair, maar ook alle nissen en gangen werden gebruikt. Als die allemaal bezet waren deden ze het gewoon op de keien van het Binnenhof.

'Nisi ergo esset aliqua virtus quae intenderet femineum sexum, generation feminae esset omnino a casu, sicut et aliorum monstrorum' - De Veritate, 5, 9, d. 9.

Waar de steile Calvinisten menen kerkelijk gelieerd te zijn aan Oranje, is er in omgekeerde richting slechts sprake van een eenmalige politiek-opportunistische verbondenheid.

¶

Andere delen in deze serie:
CDA | VVD | SGP | D66 | PvdD | SP | GroenLinks | PvdA | PVV

De Regentenpartij

Als tweede in deze serie van deelnemers aan het debat over de Begroting van de Koning (9 oktober 2012) de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie. Er is een goede reden om de naam van deze partij eens een keer helemaal uit te schrijven, omdat de afkorting 'VVD' voor de meesten bepaald niet een connotatie heeft van een volkse politieke groepering. Dat deze mogelijke leverancier van de komende premier een bij uitstek monarchale partij is zal bij velen genoegzaam bekend zijn, maar wat maar weinigen weten is dat Mark Rutte ten aanzien van de monarchie — zelfs binnen zijn eigen partij — een extreem orangistische positie inneemt. Een aardige illustratie is de tweet die gisteren door Madeleine van Toorenburg (CDA) werd verspreid:

Bij het samenstellen van een nieuw beginselprogramma probeerde Rutte er een paar jaar geleden door te drukken dat de VVD zou kiezen voor de constitutionele monarchie als politiek systeem. Dat werd zelfs zijn neoliberale partijgenoten, die ergens toch wel moeite hadden met het beginsel van erfopvolging, een beetje te gortig en floten hem terug. In plaats van dat 'kiezen' staat er nu in het beginselprogramma dat de partij de constitutionele monarchie 'steunt'.

Hoe het met het democratisch gehalte van deze neoliberale fractie gesteld is, was te beluisteren in de toespraak van woordvoerster Brigitte van der Burg:

VVD, 9 oktober 2012 - Brigitte van der Burg

Wat het meest in het oog springt is de merkwaardige en houterige wijze waarop Van der Burg puntsgewijs enkele partijstandpunten ten aanzien van de rol van de koning opsomt, die overigens niets te maken hebben met de Begroting van de Koning. Passief-defensief marcheert zij gespannen door de tekst, als een beetje bozig en onzeker schoolmeisje dat bij haar spreekbeurt voor de klas in het geheel niets lijkt te voelen bij wat zij allemaal voorleest. Alles rondom de koning moet vooral blijven zoals het is, zo luidt haar boodschap, en de procesbegeleidende rol bij de kabinetsformaties zou wat Van der Burg betreft weer aan haar majesteit teruggegeven mogen worden. Dat alles zonder enige onderbouwing of argument, in de kennelijke hoop daarmee een discussie te ontlopen.

Thieme ruikt echter als eerste bloed, en staat voor de interruptiemicrofoon met een vraag over de vermeend ceremoniële rol van de koning als voorzitter van de Raad van State, terwijl Van der Burg reeds aan haar volgende onderwerp is begonnen. Als de VVD-woordvoerster daarop met haar voortanden gênante wartaal begint uit te slaan, wordt het debat voor de toehoorder toch wat ongemakkelijk. De koningin zou volgens haar de facto — God verhoede dat ons! — voorzitter zijn van de Raad van State en zou zij de geheime notulen van de ministerraad inderdaad in kunnen zien (maar gooit ze in de praktijk weg?), maar bovendien zou er een grondwetswijziging voor nodig zijn om dat te wijzigen. En daarom is het volgens Van der Burg maar beter om alles bij het oude te laten. Enfin, een argumentatiehutspot waar werkelijk geen touw aan vast te knopen is.

Op de vraag van Alexander Pechtold over wat monarchaal-goddelijk sediment dat in de loop der jaren aan onze parlementaire democratie is blijven vastkoeken, wordt de situatie bijkans nog gênanter. Met plaatsvervangende schaamte horen we Van der Burg onzeker bazelen en zichzelf in de rede vallen over scheiding tussen kerk en staat, waar zij had moeten ingaan op de kennelijke vervlochtenheid van religie en politiek, wat toch van een geheel andere orde is. Haar fractie 'heeft zoiets van: moet dat nou allemaal afgeschaft worden?'

De werkelijkheid is dat de VVD de monarchie steunt omdat zij een onmisbare spil vormt in een misselijkmakend old boys network, waarbinnen men z'n zaakjes even gladjes kan ritselen met een vrind. Met een oersconservatieve fractie die een ondemocratisch monarchaal fossiel steunt omdat zij 'zoiets hebben van' bij 'een stukje ceremonieel', plus een schaterende kandidaat-premier die de begrotingsstukken van het koninklijk huis liefkozend opbergt in een zelfgefreubeld oranje mapje, houdt men zijn hart vast.

¶

Andere delen in deze serie:
CDA | VVD | SGP | D66 | PvdD | SP | GroenLinks | PvdA | PVV

CDAaien

Afgelopen dinsdag is er door het nieuwe parlement over de Begroting van de Koning gedebatteerd, waarmee de houding van de verschillende fracties voor de komende regeerperiode — spreken over 'de komende 4 jaar' is misschien wat overmoedig — ten aanzien van de monarchie en de koninklijke familie min of meer werden gemarkeerd. Met uitzondering van de PvdA uiteraard, die traditiegetrouw stelling nam door geen stelling te nemen, in het bijzonder over de kwestie Zorreguieta. Volgens deze partij is een gat in je kies nog geen reden om een tandarts te bezoeken; zo'n beslissing neemt je pas als de pijn ondraaglijk is geworden. En dan natuurlijk het stuurloze en zich 'republikeins' noemende GroenLinks, de geplaagde partij, waar de benzine-doordrenkte kaderleden elkaar dagelijks welwillend een vuurtje aanbieden.

Vanwege de volkomen politieke onzichtbaarheid van ons zelfbenoemde staatshoofd is er niet zoveel relevant nieuws te verwachten, dus zal ik de negen deelnemers aan het debat afzonderlijk bespreken, te beginnen met de allerleukste: het CDA.

CDA, 9 oktober 2012 - Mr. Dr. Madeleine van Toorenburg

Een interessant moment was de interruptie door Alexander Pechtold, die als door een wesp gestoken reageerde op de insinuatie als zou de nieuwe formatieprocedure niet helder zijn. Wat zou het elegant geweest zijn als Pechtold zijn repliek — namelijk dat de onstane verwarring noch was veroorzaakt door de Kamer, noch door de nieuwe Kamervoorzitter — had aangevuld met de melding wie er dan wél achter dat moment van procedurele vertroebeling zat: dat was namelijk de koningin zelf, en niemand anders. Maar zulke dingen zegt men nu eenmaal niet in Den Haag, althans, niet hardop.

Toch heeft de christelijke juriste met haar toespraak — waarschijnlijk onbedoeld — een wezenlijke bijdrage geleverd aan een zeer diep inzicht in mijn eigen existentie, iets waarvoor ik haar voor de rest van mijn leven dankbaar zal blijven. Aan Dr. Madeleine van Toorenburg heb ik te danken dat ik mijn leven nu eindelijk weer kan oppakken, omdat zij feilloos de vinger heeft weten te leggen op tot dusver onverklaarde beperkingen en duistere tekortkomingen in mijn persoonlijkheid, waar ik reeds decennia onophoudelijk mee worstel.

Tot afgelopen dinsdag heb ik bijvoorbeeld nooit kunnen begrijpen waarom ik nimmer uit volle borst het Wilhelmus wil meezingen, stelselmatig weiger met een oranje vlaggetje naar de gouden koets te zwaaien en nooit heimelijk verliefd ben geworden op Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Máxima (5 woorden, 5 hoofdletters). Toen Van Toorenburg in 1998 promoveerde had zij namelijk de volgende stelling aan haar dissertatie toegevoegd: 'Zou de pers iets meer aandacht besteden aan de economische voordelen van het hebben van een koningshuis, dan zou dat veel wind uit de zeilen nemen bij onze kortzichtige republikeinen'. Dankzij Dr. Van Toorenburg weet ik nu eindelijk — éindelijk — wat er mis met mij is: ik ben kortzichtig.

Weet u, Dr. Van Toorenburg mist de koningin namelijk héél erg, en wilde van de premier weten of hij toevallig ook niet soortgelijke sentimenten koesterde. Ik kreeg er zowaar een brok van in mijn keel. Écht waar. De voormalig advocate mist de manier waarop de majesteit met haar 'wijsheid, betrokkenheid en deskundigheid' boven de partijen staat om op volmaakt transparante wijze de formatie te begeleiden. Transparant is namelijk als formateurs worden aangewezen door iemand die onaanspreekbaar is. Transparant is wanneer die formateurs vervolgens achter gesloten paleisdeuren rapporteren en hun lippen stijf op elkaar houden tegen pers en parlement. Precies die transparantie mist het CDA zo, begrijpt u?

Toen de partijleider van Dr. Van Toorenburg twee weken geleden vernam dat Wouter Bos en Henk Kamp een beleefdheidsbezoekje aan de koningin gingen brengen, en daarop op hoge toon eiste precies hetzelfde van de formateurs in de Tweede Kamer te willen horen als zij ten paleize aan de majesteit zouden vertellen, heb ik vergeefs geprobeerd dat te begrijpen.

Maar dankzij Dr. Van Toorenburg snap ik nu waarom zo'n diep inzicht voor mij niet is weggelegd.

¶

Andere delen in deze serie:
CDA | VVD | SGP | D66 | PvdD | SP | GroenLinks | PvdA | PVV

Niks

De ritmiek van de berichten in dit blog hangt nauw samen met het probleem dat monarchie heet, en in zekere zin dient dit artikel ter vervanging van zichzelf. Voor alle duidelijkheid: in tegenstelling tot wat velen menen is de monarchie niet de Nederlandse staatsvorm, maar het is onze regeringsvorm, en daarom is de kern van het probleem dan ook politiek van aard. Wie op een geweldloze manier van dit middeleeuwse relict af wil dient zich daarom ook niet bij de rechter te vervoegen, maar zal moeten proberen op de een of andere wijze de politiek mee te krijgen.

René Magritte - Le Pèlerin

Dat is voorwaar geen sinecure, want voor een voorstel om over te gaan op een republiek is een grondwettelijke tweederde meerderheid nodig in de gehele Staten-Generaal. Dat voorstel zal bovendien over nieuw uit te schrijven verkiezingen getild moeten worden en bij de nieuwe Kamers opnieuw steun moeten krijgen. Tenslotte zal het ingediende wetsontwerp om de monarchie op te heffen ook nog eens bekrachtigd moeten worden middels een handtekening van de koning zelf, wat zo ongeveer neerkomt op het uitnodigen van de kalkoen aan het kerstdiner. Enerzijds geeft dit aan hoe moeilijk de te bewandelen politieke weg is, anderzijds toont het hoe diep één bepaalde familie zich in de hoogste bestuurlijke regionen van ons politieke bestel heeft weten in te vreten.

Door de koningin haar bemoeienissen met de kabinetsformatie te ontnemen is feitelijk de laatste zichtbare politieke activiteit aan het gezicht onttrokken. Met het afstoffen van de Motie Kolfschoten uit 1971 is de koningin — weliswaar terecht — meer macht ontnomen, maar is zij dientengevolge politiek ook volkomen onzichtbaar geworden. Toegegeven, niemand zou op grond van geboorte enige politieke zeggenschap mogen hebben, maar men kan nu met eigen ogen aanschouwen hoe door de politieke onzichtbaarheid van Beatrix het ideaal van een gekozen staatshoofd verder verwijderd is dan ooit.

De huidige situatie is dan ook te beschouwen als een voorproefje van wat ons te wachten staat als Nederland onverhoopt inderdaad overstapt op een ceremoniële monarchie. Sterker nog: in zekere zin is een volledig gedepolitiseerd koningschap zelfs nog veiliger en transparanter, want zoals de staatsrechtelijke verhoudingen er nu uitzien zit Nederland straks met een totaal onzichtbare koning opgescheept die nog steeds gewoon lid blijft van iedere regering. Onzichtbaar, onschendbaar, politiek immuun, ongrijpbaar, met een vinger in de bestuurlijke pap waarvan nimmer vastgesteld kan worden hoe dik die nu eigenlijk is.

Toen Beatrix twee weken geleden plotseling tegen alle afspraken in op het formatietoneel verscheen, werd plotseling duidelijk hoe kwetsbaar dat haar — en daarmee de monarchie — maakte. Nu die storm weer is gaan liggen, omdat de dames en heren politici haar koste wat kost uit de wind wilden houden, is er geen enkel aangrijpingspunt meer om kritiek op de monarchie als regeringssysteem te ontwikkelen.

Wie herinnert zich immers niet de rommelige formatieprocedure in 2010, toen de koningin doodleuk adviezen van de Tweede Kamer negeerde en gewoon haar eigen gang ging door de toenmalige vice-voorzitter van de Raad van State Tjeenk-Willink naar voren te schuiven als formateur? Precies dát zijn de momenten om de principiële vraag te stellen naar de legitimiteit van die bemoeienissen en de redelijkheid van een gekozen staatshoofd onder de aandacht te brengen. Nu hebben we helemaal niets. Niets.

John Cage's 4'33" in een arrangement voor het Brussels Kamerkoor, o.l.v. Helen Cassano

Wie ooit beweerde dat een gedepolitiseerd koningschap de opmaat is voor een republiek, ziet bij dezen het tegendeel bewezen: het holt de monarchie slechts uit tot er een ceremoniële schil resteert waar men nooit meer vanaf zal kunnen komen, simpelweg vanwege de totale onzichtbaarheid & onkwestbaarheid van de monarch.

¶

Democraziek

"Der Gast, und ist er noch so schlecht,
er muß geehret werden!"
Der Schlesische Schwan

Inmiddels is het stof wat neergedwarreld rondom de onverwachte majesteitelijke bemoeienissen met de kabinetsformatie. Iedereen heeft er zijn zegje over kunnen doen, en alles lijkt weer bij het oude. Lijkt, want of dat ook daadwerkelijk zo is kunnen we nooit te weten komen. Misschien zijn er toch wel instructies meegegeven vanuit Huis ten Bosch — maar misschien inderdaad ook niet — dat is nu eenmaal inherent aan het duistere torenkamertje in het Huis van Thorbecke. Achteraf bezien had de actie veel weg van een buitengesloten kleuter die niet meer mee mocht spelen in de zandbak, en daarom ging zitten klieren. Toch gaat deze vergelijking niet helemaal op.

RTL Nieuws maakte een reconstructie van wat er zich op die bewuste dag heeft afgespeeld en zou zich moeten laten lezen als een spannend jongensboek, maar niets is minder waar. Het betreft slechts een chronologische ordening van feiten — voor zover bekend — die uiteindelijk leidt tot een buitengewoon genânte situatie voor de betrokken politici. De kleuter buiten de zandbak had onverwacht een grote steen in de blubber gegooid, en iedereen stond er een beetje bedremmeld bij. Wat er in de reconstructie mist is een weergave van het gesprek zoals dat tussen Van Miltenburg, Bos en Kamp plaatsvond. Men kan er gevoeglijk van uitgaan dat daar eerst grondig is gevloekt, terwijl er in allerijl een manier gevonden moest worden om de koningin — zoals altijd — uit de wind te houden. De oplossing was even onnozel als verkrampt: terwijl Wouter Bos reeds had aangegeven dat het initiatief om de majesteit te bezoeken van de nieuwe Kamervoorzitter was, werd besloten dat het een idee van Bos én Kamp was. Meligheid alom, want niemand geloofde het immers, maar de koningin was tenminste gered.

Het paniekvoetbal, zoals het marketingapparaat rond ons staatshoofd zich de uren erna ontwikkelde, kreeg bijna iets aandoenlijks. Ruud Lubbers, een vertrouweling van mevrouw Van Amsberg, verzekerde ons ervan dat het gesprek, pardon bezoek, vooral niet te begrijpen zou zijn als een inhoudelijke bemoeienis, omdat mevrouw juist erg blij is van haar formatieklus verlost te zijn. En een haastig in elkaar gezette poll wees uit dat Nederland verdeeld was over de koninklijke interventie — overigens een sublieme demonstratie van de vermeende 'eenheidscheppende' rol die de koningin voor Nederland zou vervullen — maar dat terzijde.

Sinds de oranjemonarchie Nederland in 1813 is opgedrongen leunt het familiebedrijf geheel en al op populariteit. Emotie is de kurk waar oranje op drijft, vandaar de indrukwekkende marketingmachinerie rondom de familie. Een enquête onder duizend Nederlanders geeft het handelen van de familie de schijn van een gelegitimeerd democratisch mandaat, maar dat is het allerminst. Rutte en Samsom zitten nu immers ook niet aan de onderhandelingstafel op grond van vage populariteitspeilingen. Neen, deze beide heren zijn gekozen door middel van stemmen. En stemmen kun je tellen, zo simpel is dat. Wie beweert dat de monarchie tóch een democratische grondslag heeft omdat 'uit populariteitspeilingen blijkt dat...' — zou zich kunnen afvragen waarom de familie zich nog nooit verkiesbaar heeft willen (durven?) stellen.

Toch is hiermee nog niet alles gezegd. Een kiezersmandaat is één, en inderdaad van fundamenteel belang voor een legitiem democratisch bestel. Maar, zoals we thans in de Noord-Afrikaanse landen zien waar weliswaar gestemd kan worden, blijkt een uitgebrachte stem van bitter weinig waarde zolang die niet kan steunen op de pijlers van een rechtsstaat. De rechtsstaat, waarin een democratie ingebed dient te liggen, voegt een belangrijke morele dimensie toe aan een democratisch politiek stelsel: bijvoorbeeld door de scheiding der machten, basale principes toe te passen zoals hoor & wederhoor, en aanspreekbaarheid — respons-abilité van iedereen. En precies aan dat laatste ontbreekt het in onze verkrampte constitutionele monarchie.

Als het Goddelijk Uitverkoren Staatshoofd zonodig een bommetje in de politieke zandbak wil werpen, prima; dan zou het echter wél zo aardig zijn als zij ook nog eens gekozen zou zijn. Maar nog veel belangrijker: dan zouden we haar daar ook graag op kunnen aanspreken, en dat hoeft echt niet per se op een verwijtende manier te gebeuren. Dan hoeven we niet — om maar eens zo'n volslagen idioot voorbeeld te noemen — aan de hand van het feit of mevrouw al dan niet een hoed draagt, proberen af te leiden of zij een staats- of privébezoek aflegt. Gewoon alleen maar eventjes iets vragen kan niet, simpelweg omdat mevrouw wettelijk onaanspreekbaar is, want die rare schijneenheid van de kroon moet immers tegen elke prijs opgehouden worden. Wie de koningin iets zou willen vragen over haar bemoeienissen met de coalitieonderhandelingen wordt doorverwezen naar één van beide onderhandelaars, die namelijk tegelijkertijd verantwoordelijk voor haar doen en laten is. Kan het krommer?

Nu staan er drie volwassen politici als beteuterde kleuters met hun chocolade-besmeurde monden te beweren dat ze écht niets uit de koektrommel hebben gepikt. En zo strompelt de monarchie voort.

¶