De ritmiek van de berichten in dit blog hangt nauw samen met het probleem dat monarchie heet, en in zekere zin dient dit artikel ter vervanging van zichzelf. Voor alle duidelijkheid: in tegenstelling tot wat velen menen is de monarchie niet de Nederlandse staatsvorm, maar het is onze regeringsvorm, en daarom is de kern van het probleem dan ook politiek van aard. Wie op een geweldloze manier van dit middeleeuwse relict af wil dient zich daarom ook niet bij de rechter te vervoegen, maar zal moeten proberen op de een of andere wijze de politiek mee te krijgen.
Dat is voorwaar geen sinecure, want voor een voorstel om over te gaan op een republiek is een grondwettelijke tweederde meerderheid nodig in de gehele Staten-Generaal. Dat voorstel zal bovendien over nieuw uit te schrijven verkiezingen getild moeten worden en bij de nieuwe Kamers opnieuw steun moeten krijgen. Tenslotte zal het ingediende wetsontwerp om de monarchie op te heffen ook nog eens bekrachtigd moeten worden middels een handtekening van de koning zelf, wat zo ongeveer neerkomt op het uitnodigen van de kalkoen aan het kerstdiner. Enerzijds geeft dit aan hoe moeilijk de te bewandelen politieke weg is, anderzijds toont het hoe diep één bepaalde familie zich in de hoogste bestuurlijke regionen van ons politieke bestel heeft weten in te vreten.
Door de koningin haar bemoeienissen met de kabinetsformatie te ontnemen is feitelijk de laatste zichtbare politieke activiteit aan het gezicht onttrokken. Met het afstoffen van de Motie Kolfschoten uit 1971 is de koningin — weliswaar terecht — meer macht ontnomen, maar is zij dientengevolge politiek ook volkomen onzichtbaar geworden. Toegegeven, niemand zou op grond van geboorte enige politieke zeggenschap mogen hebben, maar men kan nu met eigen ogen aanschouwen hoe door de politieke onzichtbaarheid van Beatrix het ideaal van een gekozen staatshoofd verder verwijderd is dan ooit.
De huidige situatie is dan ook te beschouwen als een voorproefje van wat ons te wachten staat als Nederland onverhoopt inderdaad overstapt op een ceremoniële monarchie. Sterker nog: in zekere zin is een volledig gedepolitiseerd koningschap zelfs nog veiliger en transparanter, want zoals de staatsrechtelijke verhoudingen er nu uitzien zit Nederland straks met een totaal onzichtbare koning opgescheept die nog steeds gewoon lid blijft van iedere regering. Onzichtbaar, onschendbaar, politiek immuun, ongrijpbaar, met een vinger in de bestuurlijke pap waarvan nimmer vastgesteld kan worden hoe dik die nu eigenlijk is.
Toen Beatrix twee weken geleden plotseling tegen alle afspraken in op het formatietoneel verscheen, werd plotseling duidelijk hoe kwetsbaar dat haar — en daarmee de monarchie — maakte. Nu die storm weer is gaan liggen, omdat de dames en heren politici haar koste wat kost uit de wind wilden houden, is er geen enkel aangrijpingspunt meer om kritiek op de monarchie als regeringssysteem te ontwikkelen.
Wie herinnert zich immers niet de rommelige formatieprocedure in 2010, toen de koningin doodleuk adviezen van de Tweede Kamer negeerde en gewoon haar eigen gang ging door de toenmalige vice-voorzitter van de Raad van State Tjeenk-Willink naar voren te schuiven als formateur? Precies dát zijn de momenten om de principiële vraag te stellen naar de legitimiteit van die bemoeienissen en de redelijkheid van een gekozen staatshoofd onder de aandacht te brengen. Nu hebben we helemaal niets. Niets.
John Cage's 4'33" in een arrangement voor het Brussels Kamerkoor, o.l.v. Helen Cassano
Wie ooit beweerde dat een gedepolitiseerd koningschap de opmaat is voor een republiek, ziet bij dezen het tegendeel bewezen: het holt de monarchie slechts uit tot er een ceremoniële schil resteert waar men nooit meer vanaf zal kunnen komen, simpelweg vanwege de totale onzichtbaarheid & onkwestbaarheid van de monarch.
¶
 |
| René Magritte - Le Pèlerin |
Door de koningin haar bemoeienissen met de kabinetsformatie te ontnemen is feitelijk de laatste zichtbare politieke activiteit aan het gezicht onttrokken. Met het afstoffen van de Motie Kolfschoten uit 1971 is de koningin — weliswaar terecht — meer macht ontnomen, maar is zij dientengevolge politiek ook volkomen onzichtbaar geworden. Toegegeven, niemand zou op grond van geboorte enige politieke zeggenschap mogen hebben, maar men kan nu met eigen ogen aanschouwen hoe door de politieke onzichtbaarheid van Beatrix het ideaal van een gekozen staatshoofd verder verwijderd is dan ooit.
De huidige situatie is dan ook te beschouwen als een voorproefje van wat ons te wachten staat als Nederland onverhoopt inderdaad overstapt op een ceremoniële monarchie. Sterker nog: in zekere zin is een volledig gedepolitiseerd koningschap zelfs nog veiliger en transparanter, want zoals de staatsrechtelijke verhoudingen er nu uitzien zit Nederland straks met een totaal onzichtbare koning opgescheept die nog steeds gewoon lid blijft van iedere regering. Onzichtbaar, onschendbaar, politiek immuun, ongrijpbaar, met een vinger in de bestuurlijke pap waarvan nimmer vastgesteld kan worden hoe dik die nu eigenlijk is.
Toen Beatrix twee weken geleden plotseling tegen alle afspraken in op het formatietoneel verscheen, werd plotseling duidelijk hoe kwetsbaar dat haar — en daarmee de monarchie — maakte. Nu die storm weer is gaan liggen, omdat de dames en heren politici haar koste wat kost uit de wind wilden houden, is er geen enkel aangrijpingspunt meer om kritiek op de monarchie als regeringssysteem te ontwikkelen.
Wie herinnert zich immers niet de rommelige formatieprocedure in 2010, toen de koningin doodleuk adviezen van de Tweede Kamer negeerde en gewoon haar eigen gang ging door de toenmalige vice-voorzitter van de Raad van State Tjeenk-Willink naar voren te schuiven als formateur? Precies dát zijn de momenten om de principiële vraag te stellen naar de legitimiteit van die bemoeienissen en de redelijkheid van een gekozen staatshoofd onder de aandacht te brengen. Nu hebben we helemaal niets. Niets.
John Cage's 4'33" in een arrangement voor het Brussels Kamerkoor, o.l.v. Helen Cassano
Wie ooit beweerde dat een gedepolitiseerd koningschap de opmaat is voor een republiek, ziet bij dezen het tegendeel bewezen: het holt de monarchie slechts uit tot er een ceremoniële schil resteert waar men nooit meer vanaf zal kunnen komen, simpelweg vanwege de totale onzichtbaarheid & onkwestbaarheid van de monarch.
3 opmerkingen:
Nou ben ik toch echt traag van begrip. Ik neem aan dat een ceremonieel koningschap gelijk staat aan een gedepolitiseerd koningschap. Ik begrijp dat dat dan transparanter en controleerbaarder is omdat er niks meer te controleren valt, behalve dan hun manier van geld uitgeven. Nu lijkt het er voor mij op dat een ceremonieel koningschap dus te prefereren is maar ik dacht juist dat niet zo was omdat dan de kans verkeken is dat het ooit zal verdwijnen. Kortom: ik tast een beetje in het duister. Wil je er nog wat licht op laten schijnen zodat ook een eenvoudige ziel als ik het kan begrijpen?
Wat is erger?
Een politiek onzichtbare lintenknippende koning die niet aan de regering deelneemt.
Een politiek onzichtbare lintenknippende koning die wél aan de regering deelneemt.
(1) is een zuiver ceremonieel koningschap, zoals in Zweden waar ze nooit meer van de monarchie afkomen.
(2) is de huidige situatie, een gevaarlijk soort hybride tussen ceremonieel en constitutioneel, dat eveneens in beton gegoten is. Naar nu blijkt is er geen enkele reden meer om ergens kamervragen over te kunnen stellen. Áls het dan toch (1) moet worden, hef die onschendbaarheid dan tenminste op, zodat we Willem van Amsberg tenminste bij Pauw & Witteman aan de tand kunnen voelen.
We zitten nog steeds met het staatshoofdschap in onze maag. Als de koning slechts een lintendoorknipper is, zuiver op ceremonieel niveau, waarom moet die persoon dan in godsnaam (pardon, het muntrandschrift vind ik ook al overbodig) nog staatshoofd zijn?
Over het koningshuis merkt D66 op: "D66 ziet dat het staatshoofd een waardevolle verbindende rol speelt in onze samenleving. Dit moet de kerntaak van het staatshoofd zijn. Daarbij past niet dat het staatshoofd deel uitmaakt van de regering, de Raad van State en een rol heeft in de formatie. Ondertekening van wetten en ‘Koninklijke’ besluiten zijn dan overbodig. Het staatshoofd regeert niet meer ‘bij de gratie Gods’."
Kortom D66, een voorvechterspartij wat het veranderende koningschap aangaat (althans dat denken zij) laat het staatshoofdschap kennelijk onverlet in bezit van de huidige familie. Alleen vanwege die huidige toegedachte "verbindende" rol? Dat kan in volgende generaties misschien wel rottig uitpakken, denk aan Willem III of aan Maurits nog langer geleden. (Mooi dat Maurits elders op dit blog treffend gememoreerd wordt.)
In Zweden is Karel XVI Gustaaf staatshoofd, maar in go... (nee, niet nog eens), maar waarom zouden we dat systeem handhaven? Één blik op Zwitserland laat zien dat het ook anders kan.
Gegroet, Edmond V.O. Katusz
Een reactie posten