SchuifSchuld

Omdat Wilders inmiddels — al dan niet terecht — tot pispaal van de Tweede Kamer is gedegradeerd lijkt de vraag naar de schuldige van de kabinetsval naar de achtergrond verschoven. De gevallen premier zit als altijd te lachen, maar nu achter de ramen onder het rode lichtje om naar glurende machtsgeile voorbijgangers te lonken terwijl zijn persoonlijke Jager klantjes voor hem ronselt, en de vice-premier heeft zich tijdelijk teruggetrokken in de rioolgangen onder Het Binnenhof waar hij zich van nature altijd het meeste thuisgevoeld heeft. De schuldvraag is inmiddels niet meer aan de orde, zeker niet nu de Kunduz-Coalitie immers is aangetreden en strikt genomen nieuwe verkiezingen niet eens meer noodzakelijk zijn. Want wat maakt het uit of de twee regeringspartijen gedoogd worden door één of door drie Kamerfracties? Staatrechtelijk is daar niets op tegen, want er is tenslotte een legitiem kiezersmandaat. Democratie is mooi, maar je moet het ook weer niet overdrijven, zo lijkt althans de gedachte.

Toch loont het de moeite even een moment stil te staan bij eindverantwoordelijke voor de gevallen plakbandcoalitie. Iedereen herinnert zich de dubieuze rol van het staatshoofd tijdens de formatieprocedure in 2010, waar de toenmalige onderkoning Tjeenk Willink bij monde van Beatrix de PVV uitsloot van onderhandelingen. Geert boos — terecht overigens, hij was per slot van rekening de grote overwinnaar — en de koning zou volgens hem 'als een haas uit de regering moeten verdwijnen'. Maar toen ineens, zonder dat de koning ervan op de hoogte was gesteld, spraken Rutte en Verhagen wél met Wilders. Nadat Paars Plus mislukt heette te zijn en de huidige Kunduz-Coalitie überhaupt niet eens was onderzocht, stuurde Beatrix oud-premier Lubbers op pad om een meerderheidskabinet te vormen. En waar kwam hij mee terug? Juist ja, een minderheidscoalitie in een wanstaltige gedoogconstructie. Een gammel bouwwerkje waarbij iedereen zich niet zozeer afvroeg óf het in zou storten, maar alleen wannéér dat zou gebeuren. Toegegeven, ik zat er een jaartje naast.

Terug naar de vraag wie eigenlijk de eindverantwoordelijke voor deze twee jaar tijdverlies is. Voor het antwoord op deze vraag heeft het geen zin om te luisteren naar de drie gestruikelde heren, want dat die naar elkaar zouden wijzen was immers te verwachten. Neen, wie zette uiteindelijk — in laatste instantie — zijn handtekening onder deze geknutselde boomhut? Wie sprak uiteindelijk en in laatste instantie zijn zegen uit over zo'n vlot van afbraakplanken dat de oceaan moest oversteken? Beter gezegd: haar handtekening, en haar zegen? Inderdaad: de koningin. De formateur rapporteerde 'Majesteit (het blijft een tenenkrommend woord), deze drie jongens willen, en deze drie jongens kunnen', waarop dan de koninklijke zegen volgde.

Is Beatrix dan dus ook als eindverantwoordelijke aan te wijzen voor dit débâcle supérieure? Nee, want dat kan niet, de koningin is constitutioneel immers helemaal nergens verantwoordelijk voor. Toenmalig demissionair-premier Balkenende was en is verantwoordelijk, en niemand anders. Maar hij stond inmiddels voor het hek van het schoolplein om zijn dochter van school te halen en wist uiteraard van niks. Wie zou proberen degene aan te spreken op de roestige rammelbak die anderhalf jaar geleden de snelweg is opgestuurd, staat voor een premier die naar het staatshoofd wijst, die op haar beurt weer terugwijst. Kortom, niemand is aanspreekbaar, niemand is verantwoordelijk.

Heerlijk toch, zo'n monarchie?